آلرژی و واکنش به مواد غذایی

آلرژی و واکنش به مواد غذایی چیست و به چه صورت است ؟

تشخیص تفاوت میان آلرژی غذایی و عدم تحمل غذایی امری مهم است. آلرژی غذایی سیستم دفاعی بدن را درگیر می‌کند در حالی که عدم تحمل غذایی مربوط به ناتوانی سیستم گوارشی در هضم و جذب برخی مواد ویژه است.

حدود ۸-۲ درصد از کودکان و ۲-۱ درصد از بالغین، واکنش بالینی ثابت‌شده آلرژی نسبت به غذا را نشان می‌دهند. در اغلب موارد افتراق بین آلرژی غذایی و عدم تحمل غذایی امری دشوار است.

علل بروز آلرژی

پزشکان هنوز دلیل اصلی ابتلا به آلرژی‌های غذایی را به‌درستی نمی‌دانند؛ اما وراثت یکی از عواملی است که می‌تواند در بروز آلرژی دخالت داشته باشد. اگر هر دو والدین آلرژی غذایی داشته باشند، تقریباً کودکان آن‌ها دچار این عارضه خواهند شد.البته نشانه‌های آلرژی و آلرژن‌های ایجاد‌کننده ممکن است که متفاوت باشد. آلرژی‌های غذایی با رشد نوزادان و کودکان کاهش می‌یابد و امکان دارد در دوران بزرگ‌سالی بهبود پیداکند. تغذیه نوزاد با شیر مادر و مصرف تأخیری غذاهای سفت احتمال پیشرفت آلرژی‌های غذایی در کودکان را کاهش می‌دهد.

علائم و نشانه‌های شایع آلرژی‌های غذایی

علائم زیادی در رابطه با آلرژی‌های غذایی وجود دارند که عبارتند از: حالت تهوع، استفراغ، اسهال، یبوست، سوء هاضمه، سردرد، کهیر، ضایعات پوستی، خارش پوست، تنگی نفس.

در موارد شدید، تورم گسترده‌تر در روی پوست ایجاد می‌شود. اگر التهاب و تورم در ناحیه گلو و دهان بروز پیدا کند، می‌تواند به‌علت انسداد راه هوایی مرگ‌آور باشد. از عوارض آلرژی‌های شدید، که می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد، عارضه‌ای به نام شوک آنافیلاکتیک است. در شوک آنافیلاکتیک اختلال شدید در عملکرد دستگاه تنفس و جریان خون ایجاد می‌شود.

شوک آنافیلاکتیک چیست؟

شوک آنافیلاکتیک نوعی واکنش حساسیتی شدید نسبت به مواد غذایی است که در آن فعالیت دستگاه تنفس و گردش خون اختلال شدید پیدا می‌کند به طوری که تهدیدکننده زندگی می‌شود. در این رابطه مراجعه به پزشک و تشخیص پزشکی ضروری است. اگر سابقه ابتلا به شوک آنافیلاکتیک داشته، یا نسبت با آن مستعد باشید، گاهی پزشک تزریق حاوی ماده اپی‌نفرین را تجویز می‌کند.

هر عامل آلژی‌زا در هر بار تماس تقریباً علائم مشابهی را در فرد ایجاد می‌کند اما عواملی بر روی شدت علائم تأثیر می‌گذارد که عبارتند از: میزان مصرف شده غذای آلرژی‌زا، چگونگی و روش تهیه اغذیه مربوط.

روش تشخیص و یافتن عوامل آلرژی‌زا

برخی از مواد آلرژی‌زا را به راحتی می‌توان شناسایی کرد، زیرا نشانه‌های عارضه بلافاصله بعد از مصرف غذای مربوط بروز می‌کند.

غذاهای اصلی حساسیت‌زا در دوران نوزادی عبارتند از: تخم مرغ، شیر، بادام زمینی و گندم. در حدود ۸۵ درصد از کودکان، آلرژی‌ها در فاصله سنین ۳ تا ۵ سالگی از بین می‌رود.

عوامل اصلی آلرژی‌زا در کودکان بزرگ‌تر و بالغین عبارتند از: میوه‌های درختی هسته‌دار، بادام زمینی و غذاهای دریایی.

عواملی که سبب بروز حساسیت می‌شوند همیشه به‌راحتی یافت نمی‌شوند. در این موارد باید زمان، مقدار و نوع غذاهای مصرف شده، به دقت نوشته شده، علائم ایجاد شده و زمان بروز آن نیز ثبت شود. در این صورت امکان دارد غذای ایجادکننده آلرژی در فاصله یک تا دو هفته معلوم شود. در این موارد، غذای مورد نظر باید برای حداقل یک هفته از رژیم غذایی حذف شده، بعد از آن دوباره استفاده شود. در صورت بروز مجدد نشانه‌ها، غذای مربوط به ایجاد آلرژی مشخص می‌شود.

آلرژی و بادام زمینی

حساسیت به بادام‌زمینی، از خطرناک‌ترین آلرژی‌های غذایی محسوب می‌شود. محصولات بادام‌زمینی به صورت گسترده‌ای به صورت افزودنی به انواع مواد غذایی اضافه شده است. در افراد حساس، حتی مقدار اندکی پروتئین بادام‌زمینی برای بروز شوک آنافیلاکتیک که می‌تواند مرگ‌آور باشد، کافی است. نوعی آزمایش خون وجود دارد که قادر به تشخیص پادتن‌های اختصاصی برای تشخیص حساسیت کودکان نسبت به بادام‌زمینی است. کودکانی که به بادام‌زمینی حساسیت دارند باید هر چند سال مجدداً  آزمایش شوند.

آزمون‌های اختصاصی برای یافتن عوامل آلرژی‌زا

تست پوستی: شایع‌ترین آزمونی است که استفاده می‌شود. در این روش قطعه‌ای از غذا بر روی پوست قرار می‌گیرد و پوست خراشیده می‌شودتا مقدار کمی از ماده در ناحیه خراش‌داده‌شده نفوذ کند. بروز علائم تورم همراه با خارش یا واکنش کهیری نشان‌دهنده واکنش حساسیت غذایی است.

آزمایش خون( آزمون رادیوآلرژوسوربنت): در این روش مقداری از ماده غذایی با خون بیمار مخلوط می‌شود، سپس علائم مربوط به پادتن(آنتی‌بادی) تولیدشده به وسیله بدن نسبت به آن ماده غذایی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.

روش محدود کردن رژیم های غذایی و انجام آزمون‌های مداخله‌ای با نظارت پزشکی

در این روش، بیمار به مدت هفت تا ده روز از غذاهایی که احتمال آلرژی‌زایی ندارد استفاده می‌کند. در این مدت قاعدتاً تمامی نشانه‌های آلرژی‌زایی و حساسیتی از بین می‌رود (در صورتی که واکنش‌های حساسیتی از بین نرود، واکنش به عواملی به جز عوامل غذایی باید مورد توجه قرار گیرد.) بعد از آن پزشک مقدار کمی از ماده غذایی را به صورت مرحله‌ای برای مشاهده امکان واکنش آلرژی و واکنش به مواد غذایی تجویز می‌کند تا عامل مورد نظر یافت شود.