بیماری آلزایمر در یک نگاه دقیقتر
بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر نوعی اختلال پیش‌رونده عملکردی مغز است که شایع‌ترین علائم آن کاهش حافظه، ادا کردن مشکل کلمات در هنگام صحبت کردن یا نوشتن، سردرگمی با زمان یا مکان، مشکل درک تصاویر بصری و فضایی، تغییرات در خُلق و خوی و شخصیت از جمله بی‌تفاوتی، افزایش اضطراب، تحریک‌پذیری، اختلالات خواب، مشکلات در حل مسائل و دیگر مهارت‌های شناختی است که بر توانایی انجام فعالیت‌های روزمره فرد تأثیر می‌گذارد.
علل بروز آلزایمر
آسیب‌دیدن یا نابود شدن سلول‌های عصبی (نورون‌ها) بخشی از مغز است که مسئول عملکردهای شناختی هستند که نهایتاً این آسیب سایر سلول‌های عصبی بخش‌های دیگر مغز را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد که نتیجه آن عدم توانایی فرد برای انجام کارهای اساسی بدن مانند راه رفتن و بلع می‌شود و در مراحل نهایی بیماری، فرد نیاز به مراقبت روزانه دارد.
تشخیص
هیچ آزمایش ساده‌ای برای تشخیص آلزایمر وجود ندارد، اما بیشتر پزشکان متخصص مغز و اعصاب، روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای تشخیص به کار می‌برند مانند:
- دریافت سابقه پزشکی و خانوادگی فرد، از جمله تاریخ روان‌پریشی و تاریخچه تغییرات شناختی و رفتاری.
- دریافت اطلاعات از یکی از اعضای خانواده یا فرد نزدیک به بیمار برای جمع آوری اطلاعات در مورد تغییر در مهارت های فکری یا رفتاری.
- انجام آزمون های شناختی، جسمی و روانی.
- معاینات عصبی.
- تصویربرداری از مغز برای بررسی سایر علل بالقوه فراموشی مانند: تومور، سکته مغزی یا کمبود برخی از ویتامین‌های خاص.
عوامل خطر بیماری آلزایمر
به استثنای موارد آلزایمر ناشی از اختلالات ژنتیکی، پزشکان و محققان معتقدند که آلزایمر، مانند دیگر بیماری‌های مزمن شایع، نتیجه عوامل متعددی است و تنها یک عامل در بروز آن دخالت ندارد.
- سن:
بیشتر افراد مبتلا به بیماری آلزایمر سن بیشتر از ۶۵ سال دارند؛ اگرچه افراد زیر ۶۵ سال نیز می‌توانند به آلزایمر دچار شوند اما ابتلا به این بیماری در سنین بالای ۶۵ سال به مراتب بیشتر است.
- ژن :
علت بیماری آلزایمر ناشناخته است، اگرچه در برخی از مبتلایان عوامل ژنی و کروموزومی شناسایی شده است. پژوهشگران از طریق آزمایش خون، نوعی پروتئین به نام آپولیپوپروتئین E، (APOE) را یافته‌اند که توانایی شناسایی افرادی را دارد که احتمالاً به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند. بررسی‌های بیشتر نشان داد که فرم APOE 3 با بیماری آلزایمر ارتباط دارد. ناگفته نماند که وجود این ژن در فرد، حتماً با بروز آلزایمر همراه نیست و فقط می‌تواند شانس ابتلاء فرد به بیماری را افزایش دهد.
بیماری قلبی و آلزایمر
تحقیقات نشان داده است که سلامت مغز ارتباط نزدیکی با سلامت قلب و سیستم گردش خون دارد. زیرا مغز توسط سیستم غنی از عروق خونی تغذیه می‌شود. بنابراین هنگامی که دستگاه گردش خون سالم باشد می‌توان مطمئن بود که اکسیژن و مواد مغذی کافی برای تغذیه به مغز می‌رسد. عواملی که سبب افزایش ابتلا به بیماری‌های قلبی- عروقی می‌شوند با افزایش احتمال به آلزایمر ارتباط دارند. مطالعات نشان داده است که ابتلا به دیابت، فشارخون، افزایش کلسترول خون، چاقی، استعمال دخانیات همگی از جمله خطرهای مرتبط با افزایش خطر ابتلا به آلزایمر هستند.
درمان بیماری آلزایمر
در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده است و درمان‌ها بیشتر تمرکز بر درمان‌های علامتی، درمان اختلالات رفتاری و کاهش‌دهنده سیر پیشرفت بیماری دارد. این درمان‌ها تا حدی می‌توانند زندگی را برای بیماران و اطرافیان آن‌ها آسان‌ترکنند.
پیشگیری
تاکنون راه قطعی برای پیشگیری از ابتلاء به آلزایمر وجود ندارد، زیرا عواملی که سبب بروز این بیماری می‌شوند ناشناخته است. براساس یافته‌های محققان افرادی که از نظر جسمی و فکری فعال هستند به مراتب کمتر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به بیماری آلزایمر هستند. افراد می‌توانند با کتاب خواندن، فکرکردن، حل مسائل مانند جداول، آموختن زبانی جدید، حفظ کردن مطالب گوناگون مانند شعر، آموختن موسیقی یا هر مهارت جدید، موجبات تقویت حافظه خود را فراهم کنند؛ همچنین گسترش تعاملات اجتماعی مانند معاشرت با دوستان و آشنایان، مسافرت، … می‌توانند باعث فعال نگاه داشتن ذهن آن‌ها شوند.
تغذیه و آلزایمر
تاکنون مواد مغذی خاصی که بتواند سبب کنترل و پیشگیری بیماری آلزایمر یا موجب افزایش خطر بیماری شود، شناخته نشده است.
آلومینیوم: بر اساس برخی از مطالعات انجام‌شده، مقداری عنصر آلومینیوم در سلول‌های غیرطبیعی مغز بیماران مبتلا به آلزایمر یافت شده است. اما هنوز مشخص نیست که آیا آلومینیوم می‌تواند سبب بروز بیماری شده باشد یا نه. از سوی دیگر محققان بر این باور هستند که اگرچه عنصر آلومینیوم لزوماً سبب بیماری آلزایمر نمی‌شود، اما غلظت بالای آن در بافت مغز بیماری را شدت می‌بخشد. بنابراین مصرف زیاد آنتی‌اسیدهای حاوی آلومینیوم یا پوشش‌های غذایی آلومینیومی منع می‌شود.
اسیدهای چرب ضروری
DHA حدود نیمی از اسیدهای چرب مغز را تشکیل داده است و دارای اثرات مفیدی بر سلامتی به‌ویژه تکامل مغز و پیشگیری از کاهش اعمال شناختی مغز می‌باشد. این نوع از اسید چرب در ماهی‌های چرب ساکن آب‌های سرد مانند سـاردیـن، شاه ماهی و ماهی خالدار، تخم پرندگان تغذیه شده با غذاهای حاوی امگا ۳ ، سخت‌پوستان، جلبک‌ها و مکمل‌های روغن ماهی یافت می‌شود. بنابر نقشی که این نوع اسید چرب ضروری بر سلامتی و عملکردهای مغزی دارد مصرف آن توصیه می شود.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای
از دیگر عوامل خطرزای بیماری آلزایمر، افزایش میزان کلسترول و افزایش فشار خون است. مشخص شده است که مصرف داروهایی که سبب کاهش کلسترول خون می‌شوند مانند استاتین‌ها، میزان خطر بیماری را کم می‌کنند از طرفی پیروی از رژیم غذایی سالم مانند رژیم غذایی مدیترانه‌ای می‌تواند ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد. رژیم غذایی مدیترانه‌ای شامل مقدار فراوانی میوه، سبزی و غلات، ماهی و مقدار بسیار کمی لبنیات و گوشت است.
ویتامین‌های گروه B
بر اساس تحقیقات انجام شده، ویتامین‌های گروه B خصوصاً اسید فولیک یا ویتامین ۹ B می‌توانند در کاهش میزان خطر آلزایمر مؤثر باشند. در واقع این ویتامین‌ها سبب کاهش نوعی اسیدآمینه به نام هموسیستئین در بدن می‌شوند که تصور می‌شود در پیشرفت بیماری آلزایمر مؤثر است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که میزان هموسیستئین در بیماران مبتلا به آلزایمر بالا است.
آنتی اکسیدان‌ها
مصـرف آنتی‌اکسیدان‌ها، مانند ویتامین C وE می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر مؤثر باشند. آنتی‌اکسیدان‌ها، قادر به کاهش میزان رادیکال‌های آزاد در بدن هستند. رادیکال‌های آزاد با افزایش سن در بدن تجمع پیدا می‌کنند، بنابراین می‌توان با مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها تا حدی سبب کاهش تولید رادیکال‌های آزاد شد.
کولین و سیستئین
در بیماران مبتلا به آلزایمر مقدار آنزیمی به نام کولین‌استیل‌ترانسفراز که برای ساختن ماده شیمیایی استیل‌کولین مورد نیاز است، کمتر از اندازه معمول است. استیل‌کولین یک ماده شیمیایی است که نقشی اساسی را در فرآیندهای یادگیری و حافظه به عهده دارد. محققین در رابطه با اثربخشی مکمل‌ها یا مواد غذایی که حاوی مقادیر بالای مواد سیستئین و کولین ( از اجزاء اصلی استیل کولین) در بیماری آلزایمر اختلاف نظر دارند. مواد غذایی حاوی کولین و سیستئین عبارتند از: زرده تخم مرغ، گوشت، محصولات سویا، جوانه گندم، بادام زمینی، جگر، مخمر آبجو و حبوبات.
تغذیه در بیماران مبتلا به آلزایمر
با پیشرفت بیماری آلزایمر، مبتلایان مصرف غذا را از یاد می‌برند و یا فقط از شیرینی‌ها و غذاهای مورد علاقه‌شان استفاده می‌کنند؛ بنابراین در این بیماران دقت در دریافت متعادل مواد غذایی باید مورد توجه قرار بگیرد.
گاهی بیماران خود قادر به تغذیه نیستند که باید سایر اعضای خانواده به تغذیه آن‌ها رسیدگی کنند.
الکل حتی در مقادیر کم نیز قادر به تخریب سلول‌های مغزی است هر چند که ممکن است اثرات این تخریب در افراد سالم مشهود نباشد اما در بیماران مبتلا به آلزایمر می‌تواند سبب تسریع عوارض بیماری شود.
منابع:
Alzheimer’s Disease Facts & Figures (2016)
Encyclopedia of Nutrition & Diet Therapy
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.