تغذیه و ناباروری

تغذیه و ناباروری : ناباروری عبارت است از عدم توانایی در بارداری؛ به این معنی که حداقل پس از یک سال تلاش برای باردارشدن نتیجه‌ای حاصل نشود. به طور کلی سه عامل در کاهش باروری در سال‌های اخیر مطرح است که عبارت است از: تأخیر در ازدواج و بچه‌دارشدن، افزایش میزان بیماری‌های منتقل‌شونده از راه جنسی و افت در تولید اسپرم.

۴۰ درصد موارد ناباروری به مردان و ۴۰ درصد موارد به زنان مرتبط است. ۲۰ درصد به عوامل ناشناخته یا به هر دو طرف مربوط است.

تغذیه علت اصلی ناباروری محسوب نمی‌شود، اما استفاده از رژیم غذایی سالم احتمال حفظ و وضع حمل یک کودک سالم را بهبود می‌بخشد.

کاهش تعداد اسپرم علت اصلی ناباروری در مردان است. به دلایل ناشناخته‌ای مردان در کل دنیا تعداد اسپرم کمتری را نسبت به چند دهه قبل تولید می‌کنند. برخی از محققین بر این باور هستند که برخی از مواد به ویژه حشره‌کش‌ها که دارای اثرات مشابه استروژن هستند احتمال دارد با کاهش تعداد اسپرم ارتباط داشته باشند. استفاده از الکل و تنباکو نیز می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد و در صورت وجود مشکلات در باروری نباید مصرف شود.

روی: ناکافی بودن روی می‌تواند قدرت باروری در مردان را کاهش دهد. در مطالعه‌ای که اخیراً انجام شده، نشان داده شده است که مردانی که روزانه ۴/۱ میلی‌گرم روی مصرف می‌کنند، تعداد کمتری اسپرم تولید می‌کنند و دارای میزان پایین‌تری هورمون مردانه تستوسترون نسبت به مردانی که روزانه ۴/۱۰ میلی گرم روی دریافت می‌کنند، هستند. میزان توصیه شده رژیم غذایی روزانه روی برای مردان ۱۱ میلی‌گرم است. منابع عالی روی،  انواع گوشت، جگر و لوبیا هستند.

ویتامین c: میزان ناکافی ویتامین c، باروری در مردان را دچار مشکل می‌نماید. در یک بررسی نشان داده شد که بین میزان پایین ویتامین c با افزایش تمایل چسبیدن اسپرم‌ها به یکدیگر ارتباط وجود دارد. این مشکل به طور کامل بعد از سه هفته دریافت مکملهای ویتامین c برطرف شد.

ویتامین  ۱۲ B: مطالعات مختلفی نشان داده است که ویتامین ۱۲Bحتی در مردانی که دچار کمبود ویتامین۱۲ Bنیستند، می‌تواند تعداد و تحرک اسپرم را بهبود بخشد.

اسید فولیک یا ویتامین۹B: پژوهشگران عده‌ای از مردان سالمی که به میزان کمی میوه و سبزی مصرف می‌کردند و مکملی نیز دریافت نمی‌کردند را بررسی کردند. مطالعه نشان داد که میزان پایین اسید فولیک با کاهش غلظت اسپرم در این مردان همراه بوده است. نقش این ویتامین در باروری نامشخص است اما محققین بر این باور هستند که افزایش مصرف اسید فولیک از طریق رژیم غذایی می‌تواند این مشکل را برطرف نماید.

بهترین منابع غذایی اسید فولیک عبارتند از: سبزی‌های به رنگ سبز تیره ( مانند کلم بروکلی، اسفناج، کاهو، کلم و فندق)، جگر، آب پرتقال و لوبیا.

مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند بر روی کیفیت اسپرم تأثیر مثبتی بگذارد. آنتی‌اکسیدان‌ها، که اغلب در سبزی‌ها و میوه‌ها به وفور یافت می‌شوند، می‌توانند به جلوگیری از آسیب رسیدن  به اسپرم که باعث کُند و تنبل شدن آن‌ها می‌شوند، کمک کنند. آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند گلوتاتیون و کریپتوگزانتین، که بیشتر در گوجه‌فرنگی، فلفل و پرتقال وجود دارند، قدرت و سلامت اسپرم را تضمین می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌های دیگری مانند ویتامینE، ویتامین A،  ویتامین C و سلنیوم در  بهبود قدرت باروری مردان تأثیر فراوانی دارند. ناگفته نماند که ویتامین A برای تولید هورمون‌های مردانه در کنار عنصر روی مورد نیاز است.

بر اساس پژوهشی که پژوهشگران در دانشگاه هاروارد انجام دادند،  نشان داده شد که کلسترول و چربی‌های اشباع موجود در انواع لبنیات پرچرب (کره ، روغن حیوانی ، خامه و سرشیر) ، گوشت قرمز، انواع غذاهای رستورانی و آماده، سیب زمینی سرخ شده ، سوسیس ، کالباس به احتمال زیاد می‌توانند  موجب کاهش تعداد اسپرم و میزان فعالیت آن‌ها شوند .

بنابراین توصیه می‌شود که مردانی که قصد باروری دارند، از یک رژیم غذایی متعادل که حاوی مواد غنی از ریزمغذی‌های ذکر شده است استفاده کنند، گاهی توصیه می‌شود بنا بر نظر متخصص این ریزمغذی‌ها را به صورت مکمل‌ مصرف کنند.

علل ناباروری در زنان می‌تواند مربوط به عواملی همچون انسداد مجاری فالوپ یا لوله رحم، مشکلات ساختاری در رحم، و در اغلب موارد عدم تولید تخمک سالم باشد.

اگر ناباروری در زنان به دلیل نارسایی در تخمک‌گذاری باشد می‌تواند تحت تأثیر رژیم غذایی، عدم تعادل هورمونی، استرس‌های محیطی و انواع مختلفی از عوامل دیگر قرار گیرد. زنانی که بسیار لاغر هستند و یا به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش وزن دارند، اغلب دچار اختلال در تخمک‌گذاری می‌شوند، زیرا میزان چربی در بدن با میزان هورمون استروژن ارتباط نزدیکی دارد .                                                                                                                                  

هر زنی که تمایل به باردار شدن داشته باشد باید به وزن ایده‌آل خود قبل از باروری برسد. زنی که در هنگام بارداری دچار کاهش وزن است احتمال ابتلا به مشکلاتی مانند کم‌خونی در دوران بارداری دارد. امکان دارد نوزاد کوچک‌تر از حد طبیعی شود و در معرض خطر بالاتری از مشکلات سلامتی باشد. در عین حال گرفتن رژیم غذایی برای کاهش وزن در دوران بارداری می‌تواند برای جنین خطرناک باشد و هر خانمی که افزایش وزن دارد،  باید قبل از بارداری اقدام به کاهش وزن نماید. افزایش وزن و چاقی در دوران بارداری با افزایش میزان خطر پیشرفت فشارخون یا دیابت در دوران بارداری همراه است.

 یکی دیگر از دلایل ناباروری در خانم‌ها ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است. این سندروم، یکی از اختلالات شایع هورمونی در سنین باروری در زنان و دختران جوان می‌باشد که معمولاً با یک سری از اختلالات هورمونی همچون چاقی، قاعدگی‌های نامنظم و پرمویی همراه است. رژیم غذایی صحیح، فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن از روش‌های اصلی درمان سندروم تخمدان پلی‌کیستیک است.

در بین مواد مغذی که با باروری ارتباط دارند،  روی از نظر اهمیت در رتبه اول قرار دارد. روی برای فعالیت صحیح بسیاری از  سیستم‌های آنزیمی بدن ضروری است. مثلاً رشد و نمو دیواره رحم به «روی» نیاز دارد.  بررسی‌ها نشان داده است که عده زیادی  از خانم‌هایی که سقط‌های مکرر داشته‌اند و یا  باردار نمی‌شوند دچار کمبود روی هستند. معمولاً رژیم غذایی اغلب افراد تأمین‌کننده روی مورد نیازشان نیست و شرایطی مانند مصرف دخانیات و الکل ، آلودگی هوا و استرس موجب کاهش میزان روی در بدن می شود. 

 زنانی که قرص‌های خوراکی ضدبارداری دریافت می‌کنند، تجربه موقت ناباروری را تا زمانی که میزان هورمون‌ها در آن‌ها به حد طبیعی بازگردد و دوباره آماده تخمک‌گذاری شوند، دارند. استفاده طولانی مدت از قرص‌های ضدبارداری می‌تواند باعث کاهش ذخایر ویتامین ۹B ( نوعی از ویتامین B که به ویژه برای تکامل جنینی دارای اهمیت است)، ویتامین‌های۶B،۱۲B، C، E، کلسیم، روی و سایر مواد معدنی شود؛ بنابراین رژیم غذایی در زنان باید بر روی غذاهای غنی از این مواد تکیه کند

الکل، سیگار و قلیان میزان باروری را در زنان و مردان کاهش می‌دهد.

استرس، افسردگی و اضطراب می‌تواند یکی از اولین دلایل کاهش تخمک‌‌گذاری و ناباروری  باشد؛ زیرا  مشکلات گفته شده، با تأثیر مستقیم و سوء  بر روی مغز و تغییر مقدار هورمون‌های اصلی مؤثر در باروری، زمینه‌ساز بسیاری از ناباروری‌ها است. از آنجایی که زنان موجوداتی عاطفی و در نتیجه  آسیب‌پذیر هستند استرس و افسردگی در ناباروری آن‌ها نقش کلیدی دارد.

بنابراین توصیه می‌شود که خانم‌هایی که قصد باروری دارند تا حد امکان از روش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن، ورزش‌های هوازی و گسترش تعاملات سالم اجتماعی برای کاهش استرس و اضطراب بهره ببرند.

تغذیه و ناباروری منبع: Encyclopedia of Nutrition and Diet Therapy