کبد چرب چیست ؟
کبد چرب چیست ؟ و چرا بروز می کند ؟ چطور میتوان آن را کنترل کرد ؟ در این مقاله به بررسی تاثیر عوامل مختف بر کبد چرب می پردازیم .
کبد چگونه کار می‌کند؟
کبد بزرگ‌ترين غده بدن است و آن را مي توان به کارخانه اي شيميايي تشبیه کرد که وظيفه توليد، تغيير، انبارکردن و دفع مواد را به عهده دارد. نقش کبد در تنظيم سوختوساز گلوکز (قند) و پروتئين اهميت بسياري دارد. کبد با توليد و ترشح صفرا نقش مهمي در هضم و جذب چربي ها از دستگاه گوارش بر عهده دارد. علاوه بر اين، کبد مواد زايد حاصل از سوختوساز را از خون خارج و آن‌ها را به داخل صفرا ترشح مي کند. صفراي توليدشده به طور موقت در کيسه صفرا انبار مي شود و زماني که براي فرآيند هضم لازم باشد، با انقباض کيسه صفرا به داخل لوله گوارش وارد مي‌شود.
آيا با معاينه شكم و لمس كبد مي‌توان به بيماري كبدي پی برد؟
خير. در حالت عادي لبۀ كبد را مي‌توان در هنگام دم عميق لمس کرد. البته یادآوری اين نكته ضروري است كه به جز در مراحل انتهايي و ديررس بيماري، با لمس كبد و معاينه شكم به تنهايي نمي‌توان به بيماري كبدي پي‌برد. بايد توجه داشت كه حتي با سونوگرافي شكم در همه موارد، وجود بيماري كبدي را نمي‌توان تشخيص داد و انجام آزمايش خون و بررسی‌های تکمیلی دیگر ضروري است.
نقش كبد در سلامتي
كبد نقش عمده‌ای در تنظيم قند خون دارد و با تبدیل چربی‌هاي جذب شده به انواع قابل جذب يا قابل ذخيره شدن درسلول‌هاي مختلف بدن در سوختوساز آن‌ها دخالت می‌نمايد. كبد نیز نقش عمده‌اي را در سوختوساز پروتئين‌ها برعهده دارد، اين عضو تقريباً تمام پروتئين‌هاي پلاسماي خون را توليد مي‌کند؛ همچنین، بسياري از ويتامين‌ها نظير ويتامين‌هاي B ،A و …. همچنين برخي فلزات نظير آهن و مس در كبد ذخيره شده ، در مواقع ضروری استفاده می‌شود. يكي ديگر از اعمال مهم كبد، از بين بردن ميكروب‌هاي وارد شده به بدن از طريق روده است.
آيا مي توان بدون کبد زنده ماند؟
با توجه به وظايفي که کبد برعهده دارد به طور حتم نمي توان بدون کبد زنده ماند، ولي بايد اين نکته را در نظر داشت که در بیشتر بيماري‌هاي کبدي، درصد کمي از آن دچار ضايعه می‌شود، به اين دليل فقط برخي از فعاليت هاي کبدي اختلال پیدا می‌کنند. به اين ترتيب در بیشتر بيماري‌هاي کبدي، حیات بيمار به خطر نمي افتد. به عبارت ساده‌تر، چنانچه تنها کمتر از يک‌سوم کبد سالم باشد همين قسمت کوچک مي تواند نيازهاي طبيعي بدن را بر طرف کند.
کبد چرب چیست و چگونه بروز می کند؟
يکي از فعاليت‌هاي مهم کبد، ذخيره‌سازي و سوختوساز چربي‌ها در بدن است. کبد طبيعي، حاوي حدود پنج گرم چربي در ۱۰۰ گرم وزن خود است. هرگاه مقدار چربي بيش از پنج درصد وزن آن افزايش یابد و در کبد رسوب کند موجب بروز «کبد چرب» مي‌شود. کبد چرب، بيماري شايعي است که در نتيجه بسياري از بيماري‌ها و يا حالت‌هاي تغذيه‌اي در بدن ايجاد مي‌شود. انباشته شدن چربي در سلول‌هاي کبدي مي‌تواند به التهاب اين سلول‌ها منجر شود.
علل بروز کبد چرب کدامند؟
۱٫ چاقي و اختلال در چربي‌هاي خون
۲٫ بيماري ديابت (مرض قند)
۳٫ مصرف مشروبات الکلي
۴٫ بدغذايي و سوء تغذيه
۵٫ مصرف برخي از داروهاي کورتن‌دار (مثل پردنيزولون)
۶٫ مصرف داروهاي ضد تشنج ( نظير اسيدوالپروئيک)
۷٫ مصرف بي‌رويه هورمون‌ها
۸٫ کبد چرب حاملگی
۹٫ عمل جراحی روده و کاهش سریع وزن
۱۰٫ مسمومیت با مواد سمی مثل تتراکلریدکربن و تری‌کلرواتیلن
۱۱٫ بیماری‌های التهابی کبد مثل هپاتیت C
۱۲٫ کم‌تحرکی
۱۳٫ سوء جذب پروتئین-کالری
۱۴٫ تغذیه کامل وریدی
علائم و نشانه‌ها ی کبد چرب چیست؟
در بیشتر موارد در بيماري کبد چرب معمولاً علامت خاصي وجود ندارد و به دنبال انجام آزمايش‌های دوره‌اي، اختلال در آنزيم‌هاي آن مشخص مي‌شود و يا اين که در زمان انجام سونوگرافي به علل ديگر، وجود کبد چرب نيز تشخيص داده مي‌شود. البته اختلالات آنزيمي در کبد چرب معمولاً خفيف است و در بیشتر موارد سبب افزايش مختصر آنزيم‌هاي کبدي مي‌شود. در برخي موارد اين بيماري با علائمي نظير خستگي و احساس ناراحتي در قسمت فوقاني شکم همراه است.
درمان کبد چرب به چه صورت است؟
مهم‌ترين روش درماني در اين بيماري، رفع علت زمينه‌اي بروز بيماري است. کاهش وزن در افراد چاق، عدم مصرف مشروبات الکلي، کنترل بيماري ديابت، کاهش چربي‌هاي خون و تغيير در شيوه زندگي و فعاليت، مهم‌ترين اصول درمان اين بيماري است. در صورت درمان کبد چرب مي‌توان مانع پيشرفت ضايعه کبدي شد. در برخي موارد برای کنترل اين بيماري با توجه به شدت عارضه، علاوه بر کاهش وزن و تغيير در شيوه زندگي از داروهايي نظير اورزوداکسي کوليک اسيد، ويتامين E و متفورمين نيز در درمان آن استفاده می‌شود.
خطرات رژیم‌های غذایی غیر استاندارد و کاهش سریع وزن
برای كاهش وزن، بايد ميزان كالري مصرفي را كاهش داد كه در نتيجه آن، فرد چاق اقدام به كاهش مصرف نان، سبزیجات، ميوه، گوشت و شير و … می نمايد. عملاً اتخاذ رژيم غذایي سختگيرانه مي‌تواند فرد را در معرض ابتلا به كمبود ويتامین‌ها و املاح قرار دهد.. نبايد براي لاغر شدن بيش از حد به خود فشار وارد كنيد.كاهش وزن اگر همراه با افزايش فعاليت‌هاي ورزشي باشد، حجم استخوا ن‌هاي بدن افزايش مي‌يابد. براي پيشگري از بروز پوكي استخوان، علاوه بر توجه به مناسب بودن رژيم غذایي و استفاده از ويتامين D و كلسيم مكمل، از ورزش مستمر برای كاهش وزن تدريجي استفاده شود.
آيا کبد چرب بيماري خطرناکي است؟
در بیشتر موارد اين حالت خطرناک نيست. در صورت عدم درمان به‌موقع، در درازمدت مقادير زيادي چربي در کبد رسوب مي‌کند و سبب بروز التهاب کبدي مي‌شود، اين امر ممکن است موجب بروز سيروز در کبد شود. بنابراین، نبايد نسبت به اين عارضه بي‌تفاوت بود. مصرف برخي از داروها نظير داروهاي ضد فشار خون (متيل دوپا)، داروهاي مسکن (ايندومتاسين و …) و داروهاي ضد افسردگي (ايمي پرامين) مي‌تواند به اختلال در آنزيم‌هاي کبدي منجر شود که با قطع آن‌ها، ميزان آنزيم‌ها طبيعي مي‌شود.
چاقي و کبد چرب
کبدچرب در افراد چاق شايع است. عواملي چون عدم تکامل جسماني، توسعه تکنولوژي، زندگي ماشيني، شهرگرايي، مصرف بي‌رويه مواد غذايي ناسالم و … عواملي هستند که موجب شده است تا چاقي روزبه‌روز بيشتر شود. هنگامي که انرژي ورودي بيش از حد مصرفي باشد، کالري اضافه در بافت چربي ذخيره مي‌شود و اگر اين حالت طولاني مدت باشد، چاقي حاصل خواهد شد. بايد توجه داشت که زياد خوردن يک علت مهم چاقي است ولي تنها علت نيست، بلکه عوامل ديگري نظير تأثيرات محيطي، فرهنگي و ژنتيکي همگي در بروز چاقي دخالت دارند.
براي کاهش وزن بايد در قدم اول به شيوه زندگي فرد توجه داشت و رژيم غذايي با محدوديت کالري را به اجرا درآورد ولي رژيم‌هاي غذايي سخت و طاقت‌فرسا سبب عدم همکاري بيمار مي‌شود. مشکل عمده در درمان چاقي، کاهش وزن نيست بلکه حفظ وزن کاهش يافته است. متأسفانه تعداد معدودي از بيماران به طور دائم کاهش وزن خود را حفظ مي‌کنند. کبدچرب در افراد چاق شايع است و در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد چاقي مفرط ديده مي‌شود. بديهي است که دیابت و بالا بودن چربي‌هاي خون در افراد چاق نيز ديده مي‌شود و اين دو عامل به بروز کبدچرب کمک مي‌کنند.
الکل و کبد چرب
در مطالعات انجام شده نقش مصرف الکل در ايجاد کبد چرب، در انسان و حيوانات به اثبات رسيده است. مصرف هم‌زمان الکل و غذاهاي پرچرب اين حالت را تشديد مي‌نمايد. کبد چرب به طور شايع، به دنبال مصرف مقادير اندک يا زياد الکل، حتي براي مدت‌زمان کوتاهي، ديده مي‌شود. رسوب چربي در کبد مي‌تواند سبب خستگي، ضعف، بي‌اشتهايي، تهوع، احساس ناخوشي در شکم و بزرگي کبد شود. در موارد شديد، زردي نيز عارض مي‌شود. بايد توجه داشت که بی‌اعتنایی به لزوم قطع مصرف الکل، مي‌تواند سبب تخريب جدي کبد شود.
دیابت قندی و کبد چرب
يکي از مهم‌ترين علل بروز بيماري کبد چرب، بيماري ديابت يا بيماري افزايش غيرطبيعي قند خون است. بيماري ديابت به دو دليل در بدن ايجاد مي‌شود، يکي اختلال در هورمون انسولين که از غده لوزالمعده انسان تراوش مي‌شود (دیابت نوع اول) و دوم مختل شدن جذب و مصرف انسولين به‌وسیله سلول‌های بدن به دليل مقاومت به آن (دیابت نوع دوم). کبد چرب در ديابت نوع يک شايع نيست ولي در نيمي از مبتلايان به ديابت قندي نوع دو ديده مي‌شود. علت ترشح چربي در کبد مبتلايان به ديابت قندي نوع دو، افزايش اسيدهاي چرب با منشأ غذايي و متابوليسم مواد نشاسته‌اي و تبديل آن‌ها به اسيدهاي چرب است.
كودكان هم در معرض خطر هستند!
بر اساس مطالعات انجام‌شده در سال ۲۰۰۸ ، شيوع غير طبيعي بودن آنزیم كبدي (ALT) در ۸/۱ درصد و تغييرات كبد چرب در سونوگرافي كبد را در ۱/۷ درصد دانش آموزان هفت تا هجده ساله گزارش کرده‌اند. در اين مطالعه شيوع فشار خون بالا، چربي و قند خون بالا و سطح انسولين بالا در بچه‌هاي چاق همراه با سندرم متابوليك مشاهده شده است. متأسفانه بزرگ‌سالان توجه كافي به سلامت كودكان خود ندارند و به راحتي غذاهاي آماده و تنقلات غير سالم را در اختیار كودكان خود قرارمي‌دهند. والدین باید علاوه بر اصلاح رفتار تغذيه‌اي کودکان، آن‌ها را به به تحرّك بيشتر تشويق نمایند.
نقش ورزش در درمان کبد چرب
بايد بدانيد كه ورزش فقط براي كاهش وزن مقطعي شما نيست، بلكه شما براي تنظيم فعاليت‌هاي متابوليك بدنتان و دستيابي به حس شادابي نيازمند ورزش هستيد. بنابراین، از ابتدا نباید خودتان را خسته كنيد و از ادامه راه باز بمانيد يعني باید با شيب ثابت و ملايم به انجام ورزش بپردازید. فعاليت‌هاي ورزشي بايد منظم و به صورت ۳۰ تا ۴۵ دقيقه روزانه يا حداقل سه تا چهار بار در هفته همراه با افزايش ضربان قلب باشد. شما مي‌توانيد با پياده روی تند، فعاليت خود را شروع كنيد. البته تغيير دوره‌اي فعاليت ورزشي نيز مهم است. مثلاً مي‌توانيد بعد از يك دوره، دوچرخه سواري يا شنا را شروع كنيد.
تغذیه و کبد چرب
افزايش چربي‌هاي خون )كلسترول و تری گليسيريد( مي‌توانند سبب كبد چرب شوند. از این رو، اتخاذ یک رژیم غذایی سالم و کم‌چرب در روند درمان کبد چرب بسیار مؤثر است. در این راستا، کاهش ميزان کالري دريافتي بخصوص کاهش ميزان مصرف مواد نشاسته‌اي مثل برنج، نان، سيب‌زميني، ماکاروني، حذف چربي‌هاي اشباع شده در رژيم غذايي (استفاده از لبنیات کم‌چرب) و نیز کاهش حداکثری میزان روغن در طبخ غذا، مصرف نکردن جگر، قلوه، مغز، کله‌پاچه، کاهش مصرف شيرينيجات و تنقلات، افزایش مصرف ميوه و سبزيجات و همچنین افزایش مصرف گوشت ماهي و مرغ و کاهش مصرف گوشت قرمز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
داروها، سموم و کبد چرب
مصرف برخي داروها مي‌تواند سبب بروز و يا تشديد كبد چرب شود. برای نمونه، مصرف خوراكي آنتي‌بيوتيكي به نام تتراسيكلين (كه غالباً براي رفع جوش‌هاي صورت استفاده مي‌شود) مي‌تواند به تجمع چربي در كبد منجر شود. مصرف داروهاي كورتن‌دار )كورتيكواستروئید( با افزايش آزادسازي اسيدهاي چرب از بافت‌هاي چربي سبب تجمع آن‌ها در كبد مي‌شوند و با قطع آن‌ها اين عارضه برطرف مي‌شود و یا مصرف راكوتان برای درمان آكنة پوست از علل ديگر كبد چرب است. تماس طولاني مدت با برخي سموم و حلا ل‌ها مثل تتراكلريد كربن نیز مي‌تواند به كبد چرب منجر شود.
نقش هورمون‌ها در کبد چرب چیست ؟
خانم‌ها پس از سن يائسگي )سنين ۴۵ تا ۵۰ سالگي( بيشتر دچار كبد چرب مي‌شوند و به نظر مي‌رسد كه هورمون استروژن نقش حمايتي دارد و مصرف داروهاي استروژن جايگزين در زمان يائسگی می‌تواند از بروز كبد چرب جلوگيري کند. بايد توجه داشت كه مصرف مقادير زيادتر از معمول اين هورمون‌ها نيز سبب كبد چرب می‌شود. متأسفانه برخي ورزشكاران با مصرف هورمون‌ها، مكمل‌ها و پروتئين بيش از حد مجاز دچار كبد چرب شديد و خطرناك مي‌شوند.
سیلیمارین یا گیاه خارمریم
از ديرباز بشر به تأثير شفا‌بخش دانه‌های گياه خارمریم در درمان بيماري‌هاي كبدي و كيسه صفرا پی‌برده بوده است و از اين گياه در درمان انواع زردي‌ها و محافظت كبد در برابر مسمومیت با قارچ‌ها و الكل استفاده شده است. تركيبات فلاونوييدهاي گياهي كه در ميوه این گياه به وفور يافت مي‌شوند اثرات محافظتي براي كبد در برابر آسیب‌هاي شيميايي، ويروسي و كبد چرب دارند. ديابت از عوامل مهم كبد چرب است كه با كنترل قند خون مي‌توان به اصلاح آن پرداخت. مصرف سيليمارين مي‌تواند در افراد مبتلا به ديابت سبب افزايش ميزان انسولين، بهبود عملكرد لوزالمعده و كنترل بهتر ديابت قندي شود
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.